PHAÀN HAI : HAÛI TRÌNH CUÛA OÂ MAÕ NHI

Thôøi gian naøo Tröông Vaên Hoå rôøi Khaâm Chaâu ?
vaø phaûi chuyeån löông thöïc ñeán Vaïn Kieáp chaäm nhaát laø ngaøy naøo?
Trong nhieàu tö lieäu tham khaûo khoâng thaáy coù ghi ngaøy naøo Tröông Vaên Hoå rôøi Khaâm Chaâu vaø traän Traàn Khaùnh Dö xaûy ra ngaøy naøo , nhöng neáu caên cöù vaøo thôøi gian khôøi haønh cuûa OÂ Maõ Nhi vaø Phaøn Tieáp thì trong caùc taøi lieäu nhö ÑVSKTT , KÑVSTGCM , Nguyeân Söû ñeàu coù cheùp söï kieän Thoaùt Hoan hoäi quaân ôû Vaïn Kieáp Nguyeân Söû q14 Baûn kyû trang 11b cheùp " Ngaøy Giaùp daàn 28 thaùng 11 (2/1/1288) Traán Nam Vöông ñeán Vaïn Kieáp , taát caû caùc quaân ñeàu ñeán hoäi " trong Nguyeân Söû q 166 ,Phaøn Tieáp Truyeän cuõng coù cheùp laø Phaøn Tieáp leân hoäi quaân vôùi Thoaùt Hoan ôû Vaïn Kieáp
ÑVSKTT tr.60 cheùp :
Thaùi töû Nguyeân A Thai (Thoaùt Hoan ) cuøng OÂ Maõ Nhi hoïp 30 vaïn quaân ñaùnh Vaïn Kieáp roài thuaän doøng xuoâi veà ñoâng. Ngöôøi caùc höôùng Ba Ñieåm, Baøng Haø ñeàu ñaàu haøng chuùng. Trong An Nam chí löôïc q 4 cheùp " Thaùng 11 ngaøy maäu tuaát ( 17/12/1287 ) chu sö tieán tröôùc qua cöûa Vaïn Ninh..." ôû ñaây chæ laø Thuûy quaân ( chu sö ) cuûa caùnh OÂ Maõ Nhi vaø Phaøn Tieáp töø Khaâm chaâu tieán vaøo Vaïn Ninh ( Muõi Ngoïc - Moâng Caùi ) Nguyeân Söû q 4 trang 11b cheùp ngaøy 20/12/1287 OÂ Maõ Nhi vaø Phaøn Tieáp môùi vaøo Giao Chæ Toùm taéc thôøii gian chuyeãn quaân cuûa caùnh ñöôøng thuûy cuûa OÂ Maõ Nhi töø Khaâm chaâu nhö sau :
Ngaøy 17 /12/1287 Khôûi haønh töø Khaâm chaâu
Ngaøy 20 /12/1287 vaøo haûi phaän Ñaïi Vieät coù theå töø vuøng quaàn ñaûo Vaân Ñoàn cho deán vuøng ñaûo Caùt Baø
Ngaøy 2/1/1288 Hoäi quaân ôû Vaïn Kieáp
Trong voøng 12 ngaøy OÂ Maõ Nhi seõ vöôït qua cöûa Nam Trieäu hoaëc ñi qua eo bieãn naèm giöõaThò
Traán Caùt Haûi vaø Phuù Long - Caùt Baø hieän nay ñeå vaøo soâng Baïch Ñaèng roài töø ñoù tieán veà Vaïn Kieáp - Thaêng Long
Cuoäc chieán treân soâng Baïch ñaèng trong laàn xaâm löôïc thöù ba nay coù theå phaân tích ra laøm 3 giai ñoaïn Hai giai ñoaïn ñaàu khi OÂ Maõ Nhi ñi vaøo Hoäi quaân ôû Vaïn Kieáp vaø khi Thoaùt Hoan sai OÂ Maõ Nhi ra röôùc thuyeàn löông cuûa Tröông Vaên Hoå thì quaân Moâng Coå laøm chuû tình theá treân soâng , quaân Ñaïi Vieät chæ coù taäp kích leû teû , Traàn Höng Ñaïo chæ tung heát löïc löôïng phaûn coâng khi Thoaùt Hoan cho ruùt lui vaø traän quyeát chieán xaûy ra vaøo ngaøy 9 / 4/ 1288 vôùi sö hieän dieän cuõa vua Traàn Nhaân Toâng , Thöôïng hoaøng , Nguyeãn Khoaùi vaø Traàn Höng Ñaïo Quaân Ñaïi Vieät ñaõ ñaùnh tan taùc quaân Moâng Coå, OÂ Maõ Nhi bò baét soáng , Tröông Ngoïc töû traän , Phaøn Tieáp bò thöông
Luùc Hoäi quaân ôû Vaïn Kieáp laø luùc maø Thoaùt Hoan raát caàn ñöôïc nghe baùo caùo veà caùc döû lieäu quaân soá, löông thöïc , tình hình nöôùc Ñaïi Vieät , caùc ñieãm noùng ñeå quyeát ñònh cho vieäc toång taán coâng tieâu dieät quaân nhaø Traàn , chính luùc naøy laø luùc maø Tröông vaên Hoå phaûi coù maët , hoaïc ít nhaát laø OÂ Maõ Nhi phaûi thoâng baùo cho Thoaùt Hoan bieát veà tin tuùc tình hình caùc thuyeàn , luùc naøy boä chæ huy cuûa Moâng Coå ôû Vaïn kieáp ñaõ hoaøn toaøn maát lieân laïc maø ñang leû ra thì Tröông Vaên Hoå phaûi coù maët tröôùc khi hoäi quaân vaøi ngaøy , chính vì theá maø Thoaùt Hoan ra leänh cho OÂ Maõ Nhi trôû ra bieãn tìm Tröông vaên Hoå KDVSTGCM trang 534 cheùp "OÂ Maõ Nhi ñôïi maõi khoâng thaáy thuyeàn taûi löông cuûa Vaên Hoå ñeán , beøn ñaùnh phaù traïi An Höng , roài laïi ñem quaân veà Vaïn Kieáp ,chia ra ñoùng giöû caùc nuùi Chí Linh vaø Phaû Laïi ñeå laøm keá coá thuû " maët khaùc Thoaùt Hoan ñieàu ñoäng kho döï tröû löông thöïc ít oûi ôû Tö Minh khi cho nhoùm quaân Nguyeân cuøng caùc nhaân vaät phaûn quoác nhö Leâ Traéc , Leâ AÙn vaø con trai Traàn Ích Taéc theo höôùng Tö Minh tieán vaøo Laïng Sôn , ngaøy 1/2/1288 bò quaân ta chaän ñaùnh tan taùc phaûi chaïy trôû veà Taøu
Quaân löông khoâng ñöôïc tieáp teá , quaân Moâng Coå rôi vaøo theá khoán quaãn.... Töø thôøi gian vaø haûi trình cuûa OÂ Maõ Nhi coù theå hình dung con ñöôøng Tröông Vaên Hoå seõ ñi qua Neáu tính saùt vôùi caùc thôøi ñieãm ñaõ ghi trong söû lieäu cuûa Vieät Nam vaø Trung Quoác thì coù theå tính toaùn deå suy ra gaàn duùng ngaøy khôûi haønh vaø thôøi ñieãm cuûa traän haûi chieán naøy Ngaøy 17 /12/1287 Khôûi haønh töø Khaâm chaâu
Ngaøy 20 /12/1287 vaøo haûi phaän Ñaïi Vieät coù theå töø vuøng quaàn ñaûo Vaân Ñoàn cho deán vuøng ñaûo Caùt Baø
Khi ñi qua Muõi Ngoïc bò Nhaân Ñöùc Haàu Toaøn ñem thuûy quaân chaän ñaùnh Khi ñeán Vaân Ñoàn bò Khaùnh Dö chaän ñaùnh laàn thöù hai nhöng Khaùnh Dö ñaùnh thaát lôïi, thöôïng hoaøng ñöôïc tin, sai trung söù xieàng Khaùnh Dö giaûi veà kinh. Thoâng tin thaát traän naøy muoán ñeán ñöôïc tai vua Traàn Nhaân Toâng ñang ôû Thaêng Long thì ngöôøi mang tin phaûi ñi töø Quaàn ñaûo Vaân Ñoàn ñeán Cöûa Soâng Baïch Ñaèng , roài töø Baïch Ñaèng chaïy ngöïa deán Thaêng Long thôøi gian nay nhanh nhaát cuõng maát 3 ngaøy , quyeát ñònh cuûa vua Traàn Nhaân Toâng sai Trung söù ñeán baét Khaùnh Dö ñang ôõ taïi Vaân Ñoàn cuõng maát ít nhaát laø 4 ñeán 5 ngaøy vì Trung söù khoâng theå ñi hoûa toác nhö ngöôøi chaïy traïm Khaùnh Dö noùi :
-"Laáy quaân phaùp maø xöû, toâi cam chòu toäi, nhöng xin khaát hai, ba ngaøy ñeå möu laäp coâng roài veà chòu toäi buùa rìu cuõng chöa muoän".
Trung söù theo lôøi xin ñoù.
Khaùnh Dö lieäu bieát quaân giaëc ñaõ qua, thuyeàn vaän taûi taát theo sau, neân thu thaäp taøn binh ñôïi chuùng. Chaúng bao laâu thuyeàn vaän taûi quaû nhieân ñeán, Khaùnh Dö ñaùnh baïi chuùng, baét ñöôïc quaân löông khí giôùi cuûa giaëc nhieàu khoâng keå xieát, tuø binh cuõng raát nhieàu .....
Nhö vaäy toång coäng thôøi gian laø : treân döôùi 10 ngaøy keå töø khi Khaùnh Dö bò OÂ Maõ Nhi ñaùnh baïi cho ñeán luùc Khaùnh Dö ñaùnh chìm toaøn boä thuyeàn löôùng cuûa Tröông Vaên Hoå , ta coù theå suy ra laø Tröông Vaên Hoå rôøi khoûi Khaâm Chaâu vaøo ngaøy 30 thaùng 12 naêm 1987 nghóa laø sau khi OÂ Maõ Nhi khôûi haønh gaàn 2 tuaàn leå vaø traän haûi chieán naøy coù theå xaûy ra trong khoaûng ngaøy 3 thaùng 1 naêm 1288 cho ñeán 6 thaùng 1 naêm 1288 töùc laø khoaûng 3 deán 4 ngaøy sau
Ai laø ngöôøi coá vaán cho OÂ Maõ Nhi vaøTröông Vaên Hoå vaïch ra haûi trình naøy
Töø thôøi Lyù Anh Toâng (1149) ñaõ cho laäp phoá xaù ôû Vaân Ñoàn, baáy giôø thuyeàn cuûa nhieàu nöôùc hay ñeán buoân baùn vôùi nöôùc ta DVSKTT cheùp : "Tröôùc ñaây, Khaùnh Dö traán giöõ Vaân Ñoàn, tuïc ôû ñoù laáy buoân baùn laøm ngheà nghieäp sinh nhai, aên uoáng may maëc ñeàu döïa vaøo khaùch buoân phöông Baéc, cho neân quaàn aùo, ñoà duøng theo tuïc ngöôøi Baéc. Khaùnh Dö duyeät quaân caùc trang , ra leänh : -"Quaân traán giöõ Vaân Ñoàn laø ñeå ngaên phoøng giaëc Hoà, khoâng theå ñoäi noùn cuûa phöông Baéc, sôï khi voäi vaøng khoù loøng phaân bieät, neân ñoâi noùn Ma loâi, ai traùi taát phaûi phaït".
Coù theå hình dung ñöôïc cö daân ôû treân caùc ñaûo Caùt Baø , Caùi Baøn , Caùi Baàu Quan Laïn , Coâ Toâ vaø caùc ñaûo naèm trong Vònh Baéc Boä ñaïc bieät vuøng vònh Haï Long , Baùi töû Long , Vaân Ñoàn phaàn ñoâng laø nhöõng ngöôøi buoân baùn hay laøm ngheà ñaùnh caù vì vuøng bieãn ôû ñaây nhieàu haûi saûn , ngoïc trai , trung bình coù ñoä saâu 20 m coù nôi raát caïn chæ vaøi meùt nhö khoaûng caùch töø Caùi Baøn ñeán Quan Laïn , nhöõng ngöôøi Trung Quoác sinh soáng ôû vuøng naøy laø ngöôøi bieát roû veà ñòa hình ñòa vaät , con nöôùc thuûy trieàu leân xuoáùng vaø con ñöôùng naøo an toaøn nhaát , ngaén nhaát , vò trí naøo ñeå aån naáp khi gaëp gioù baûo coù theå chính laø nhöõng ngöôøi ñaõ giuùp cho OÂ Maõ Nhi vaø Tröông vaên Hoå vaïch ra haûi trình naøy , ñoù laø con döôøng ñi men theo haûi trình maø caùc thöông thuyeàn hay qua laïi , con ñöôøng ñoù ñi töø Khaâm chaâu ngang qua Muõi Ngoïc , ngang qua ñaûo Vinh Thöïc , ngang giöõa quaàn ñaûo Coâ Toâ vaø quaàn ñaûo Vaân Ñoàn ( goàm coù ñaûo Ba Muøn ( Ñaøo Cao Loâ) Cöûa Ñoái , ñaûo Quan Laïn ) roài di ngang qua ñaûo Thöôïng Mai , ñi saùt ñaûo Haï Mai ñaùnh moät voøng cung qua ñaûo Long Chaâu roài tieán vaøo Baïch Ñaèng qua cöûa Nam Trieäu
Neáu loä trình naøy töø Vaân Ñoàn ñi vaøo vònh Haï Long roài ñi qua cöûa Luïc vaø traän chieán xaûy ra ôû ñaây nhö nhieàu nhaø söõ hoïc sau naøy moâ taû thì raát laø khoù hieåu vì trong vònh cöûa Luïc khoâng coù con soâng naøo ñoå ra soâng Baïch Ñaèng ( Xem baûn ñoà soá 2) vaû laïi muoán vaøo cöûa Luïc thì phaûi ñi qua maáy traêm hoøn ñaûo nhoû voâ cuøng nguy hieãm vaø raát deå bò taäp kích , trong khi ñoù muïc ñích cuûa Tröông vaên Hoå laø vaøo Baïch Ñaèng ñeå ñi Vaïn Kieáp , cho neân noùi traän haûi chuyeán xaûy ra treân bieãn Luïc Thuûy hay ôû taïi Vaân Ñoàn laø chính xaùc
Töông quan löïc löôïng cuûa Moâng Coå vaø Ñaïi Vieät
Höng Ñaïo Vöông giao heát coâng vieäc bieân thuøy cho phoù töôùng Vaân Ñoàn laø Nhaân Hueä Vöông Traàn Khaùnh Dö , Khaùnh Dö laø ngöôøi thoâng thaïo vuøng bieãn vònh Baéc Boä , trong hai cuoäc choáng quaân Moâng Coå tröôùc coù leû Traàn Höng Ñaïo vaø Khaùnh Dö bieát chaéc raèng moät trong nhöõng muõi taán coâng cuûa keû thuø phöông baéc neáu coù seõ laø höôùng töø Khaâm Chaâu - Moâng Caùi - Baïch Ñaèng vì theá vieäc ñieàu nghieân ñòa hình , nhöõng neùt ñaëc thuø cuûa caùc quaàn ñaûo nhö Coâ Toâ , Vaân Ñoàn , Caùi Baàu , Caùt Baø vaø nhöõng vuøng ñaát dòa ñaàu nhö Mõuõi Ngoïc , Traø Coå , Vinh Thöïc ,Chaøng Taây , Long Chaâu laø khoâng theå thieáu ñöôïc vì ñoù laø vaønh ñai voøng cung baûo veä cho phaàn ñaát beân trong , ôø treân ñænh cuûa caùc ñaûo ñoù nhöûng toå tieàn tieâu coù theå quan saùt heát caùc hoaëc ñoäng di chuyeån cuûa haûi quaân Moâng Coå raát deå daøng
Cuoäc chaïm traùn ñaàu tieân vaø thaát baïi cuûa Traàn Khaùnh Dö ñoái vôùi ñoäi haûi quaân huøng haäu vôùi 650 chieán thuyeàn cuûa OÂ Maõ Nhi vaø Phaøn Tieáp ñaõ giuùp cho Traàn Khaùnh Dö kinh nghieäm vaø hieåu roû hôn con ñöôøng maø Tröông vaên Hoå seõ phaûi ñi qua , cuoäc chieán thaéng deå daøng cuûa OÂ Maõ Nhi laïi laø moät caùi baåy giaêng ra cho Tröông Vaên Hoå sa vaøo oå phuïc kích cuûa Khaùnh Dö vì khinh thöôøng vaø thieáu ñeà cao caûnh giaùc ñoái vôùi quaân Ñaïi Vieät , söï thaát baïi cuûa Khaùnh Dö coù theå laø do söï yeáu keùm cuûa quaân Ñaïi Vieät tröôùc löïc löôïng huøng haäu cuûa Moâng Coå maø cuõng coù theå laø yù ñoà cuûa danh töôùng hoï Traàn ? nhöng duø sao thì söï thaát baïi naøy laø hoaøn toaøn coù lôïi trong vieäc tieâu dieät 70 thuyeàn löông cuûa Tröông Vaên Hoå sau naøy Traàn Khaùnh Dö chæ caàn 100 chieán thuyeàn laø coù theå tieâu dieät nhanh goïn 70 chieác thuyeàn löông naëng neà chaäm chaïp cuûa Tröông Vaên Hoå , nhöng vôùi 100 chieác ñoù neáu giao chieán thì seõ bò 650 chieán thuyeàn cuûa OÂ Maõ Nhi ñeø beïp nuoát loán ngay töùc khaéc.
Trong baøi tieáp chuùng ta seõ phaân tích caùc vaá ñeà sau :
Döï baùo thôøi tieát ôû bieãn Ñoâng muøa ñoù ra sao ?
Taïi saoTraàn Khaùnh Dö laïi coù theå döï ñoaùn khi noùi vôùi trung söù cuûa vua Traàn Nhaân Toâng laø -"Laáy quaân phaùp maø xöû, toâi cam chòu toäi, nhöng xin khaát hai, ba ngaøy ñeå möu laäp coâng roài veà chòu toäi buùa rìu cuõng chöa muoän".
Tai sao chæ hai ba ngaøy thoâi ? coù phaûi laø Traàn Khaùnh Dö bieát chaéc laø mình seõ haï ñoäc thuû keû thuø ôõ vò trí toïa doä naøo roài chaêng ? Vò trí ñoù naèm ôû ñaâu ? coù phaûi laø ôû Cöûa Luïc nhö caùc nhaø söû hoïc veà sau naøy noùi ñeán hay laø ôõ moät choå khaùc treân Luïc Thuûy Döông